Productief kruidenrijk grasland, een klimaatrobuuste keuze

Steeds vaker krijgen we te maken met droge zomers, onvoorspelbare neerslag en extreem weer. Voor landbouwers betekent dat meer onzekerheid, bijvoorbeeld als het gaat over de opbrengst en voederkwaliteit van graslanden. Gelukkig is er een veelbelovende agro-ecologische oplossing in opmars die zowel de droogte beter doorstaat als ook de productiviteit op peil houdt: productief kruidenrijk grasland.

Jerome Rops, Fleur van Lieshout & Korneel Verslyppe, Boerennatuur Vlaanderen

In tegenstelling tot klassiek grasland, dat vooral bestaat uit Engels of Italiaans raaigras, bestaat productief kruidenrijk grasland uit een mengsel van grassen, klavers en kruiden zoals smalle weegbree, cichorei en rolklaver. Deze soorten zijn niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar dragen ook actief bij aan de droogteresistentie, bodemgezondheid en voederkwaliteit. Productief kruidenrijk grasland is zowel geschikt voor maaien als beweiden.

Klimaatrobuust

Een belangrijk voordeel van productief kruidenrijk grasland is dat het in droge en warme periodes meer klimaatrobuust is vergelijking met percelen met gewoon raaigras. Kruiden zoals smalle weegbree of cichorei, ontwikkelen diepe wortels die toegang hebben tot vocht uit diepere bodemlagen waardoor ze langer kunnen doorgroeien en dus droogteresistenter zijn. Ook de bladtypes van de kruiden verschillen waardoor minder water verdampt. Dit zorgt ervoor dat het productief kruidenrijk grasland langer groen en productief blijft wanneer andere percelen verdrogen. De variatie aan diepere wortels draagt niet alleen bij tot een stabielere opbrengst, maar verbetert ook de bodemstructuur en waterinfiltratie, waardoor de bodem veerkrachtiger wordt tegen weersschommelingen zoals langere periodes van regen en droogte.

Daarnaast heeft productief kruidenrijk grasland nog heel wat andere voordelen. Doordat vlinderbloemigen zoals klavers stikstof uit de lucht binden, is er minder bemesting met kunstmest nodig waardoor de kosten ook lager zijn. De aanwezige kruiden brengen extra mineralen en sporenelementen in het rantsoen, wat de diergezondheid ten goede komt. Bovendien draagt de variatie in planten indirect ook bij aan de algemene biodiversiteit, zowel onder- als bovengronds: insecten, bestuivers, bodemleven en akker -en weidevogels.

Praktijkervaring opbouwen

Vorig jaar startte Boerennatuur Vlaanderen met het aanleggen van verschillende proefpercelen bij drie melkveehouders. Het doel is om samen met hen deze percelen drie jaar lang op te volgen op het vlak van o.a. opbrengst, voederwaarde en biodiversiteitswinst. Dit praktijkonderzoek kadert in een breder Europees project ‘DivGrass’. Hierin werken we samen met partnerorganisaties en melkveehouders uit Duitsland, Nederland en Zweden samenwerken om de voordelen en het toekomstig potentieel van productief kruidenrijk grasland onderzoeken.

Uit de eerste Europese analyses van het eerste testjaar in 2024 blijkt dat de ingezaaide productieve, kruidenrijke mengsels goed scoren op ruw eiwit, een hoger gemiddeld vezelgehalte hebben en vergelijkbaar scoren qua energieniveau. De vereiste concentraties van eiwit en vezels voor melkvee zijn behaald. De benodigde energieconcentratie voor melkvee is nagenoeg bereikt.

Uit de grafiek blijkt tevens dat, ondanks de hogere kruidenrijkdom in het grasland, de spreiding in de concentraties van ruw eiwit en energie gemiddeld lager ligt. Uit het eerste jaar van het onderzoek blijkt alvast dat een soortenrijk mengsel een stabieler resultaat oplevert.

Op basis van deze eerste resultaten kunnen we alvast concluderen dat productief kruidenrijk grasland qua opbrengst en voederkwaliteit niet noodzakelijk moet onderdoen voor reguliere graslanden. 2024 was bovendien een uitzonderlijk nat jaar. Een gemeenschappelijke conclusie in Vlaanderen, Nederland, Duitsland en Zweden is dat onder natte omstandigheden productief kruidenrijk grasland niet méér biomassa produceert dan gangbare graslanden en de rol van de kruiden op het vlak van biodiversiteit minder tot uiting komt.

In 2024 werden in elk deelnemend land tien landbouwers bevraagd over hun bedrijfseconomische situatie, waaronder voedselautonomie, voedselproductie, graslandbeheer, en beweidings- en bemestingsstrategieën. Daaruit blijkt bovendien dat graslandprestaties en benutting hoger liggen op bedrijven die met minder krachtvoederinput werken.

Biodiversiteitswinst

Via het plaatsen van audiorecorders, die geluidsopnames maken van aanwezige diersoorten, proberen we ook de voordelen voor de biodiversiteit in te schatten. Uit de voorlopige eerste resultaten van 2024 blijkt de aanwezigheid van soorten zoals kneu, veldleeuwerik, kievit en tortelduif in de productieve kruidenrijke graslanden. In de soortenarme graslanden werden beduidend minder soorten waargenomen via de audiorecorders. Op basis van deze geluidsopnames kunnen enkel uitspraken gedaan worden over de aanwezigheid van soorten en niet over mogelijke broedgevallen of doortrekkende individuen. Desondanks wijzen de resultaten erop dat de productieve kruidenrijke percelen een aanzienlijk grotere aantrekkingskracht uitoefenen dan de soortenarme graslanden.