Koester de Kempense Koolstof
Thema
Gebied
Status
Projectomgeving
Fleur van Lieshout
0477 33 44 62
fleur.van.lieshout
@boerennatuur.be
Doelstellingen
Het LEADER-project Koester de Kempense Koolstof demonstreert in de Kempen innovatieve technieken om op een brongerichte manier de bodemvruchtbaarheid van de percelen voor de komende generaties te bestendigen. Met dit project wordt de mogelijkheid onderzocht of en op welke manier houtsnippers gebruik kunnen worden als alternatieve organische-stofaanvoer in de bodem. Deze houtsnippers zijn een restfractie uit het onderhoud van lokale houtkanten en bomenrijen. Door deze in te zetten ter verbetering van de bodem, worden kringlopen gesloten en wordt een momenteel minder waardevol product toch ten goede benut. Op basis van metingen worden de effecten van deze organische-stoftoediening gedetailleerd nagegaan, zowel op de bodemkwaliteit als op de gewasopbrengsten. Verder worden landbouwers begeleid om technieken toe te passen die het organische-stofgehalte in de bodem op een effectieve en duurzame manier verhogen. Dat heeft tegelijkertijd ook andere positieve maatschappelijke effecten op vlak van biodiversiteit, waterbuffering en de strijd tegen de klimaatopwarming.
Naast een overwegend zanderige bodem worden de Kempen gekenmerkt door een landschap als een lappendeken. Verschillende landgebruikstypes wisselen elkaar af: van bossen en heide tot akkers en weilanden, al dan niet doorspekt met kleine landschapselementen (KLE’s) als solitaire bomen en houtkanten. Eeuwenlang bewezen houtige landschapselementen hun nut als perceelsbegrenzing, bron van brand- en geriefhout, schaduw voor het vee in de weide, windsingel enzovoort.
Met de opkomst van fossiele brandstoffen en door de intensivering en schaalvergroting in de landbouw in de 20ste eeuw nam het belang van houtkanten in de bedrijfsvoering af. Veel houtkanten kennen momenteel dan ook een achterstallig beheer of zijn zelfs volledig verdwenen. Dat is jammer, want goed beheerde houtkanten vervullen wel degelijk belangrijke ecosysteemdiensten: ze verhogen de ecologische en landschappelijke waarde in het agrarisch landschap (specifieke fauna en flora, streekidentiteit), functioneren als refugia voor nuttige organismen (insecten, regenwormen), verbeteren het lokale microklimaat, helpen het landschap afkoelen en kunnen erosie en waterhuishouding helpen reguleren. Degelijk beheer is ook noodzakelijk voor het verzekeren van de veiligheid en de doorgang van wandelaars en andere passanten.
Het beheer van houtkanten resulteert jaarlijks in een belangrijk volume dun (kroon)hout. Dat hout was vroeger erg gegeerd als geriefhout, weipalen, mandenvlechtmateriaal, aanmaakhout voor bakovens, … Vandaag ontbreekt echter vaak een nuttige bestemming voor de beheerrest: daar waar de houtkanten toch nog in beheer zijn, wordt het dunne (kroon)hout meestal ter plaatse verbrand of versnipperd en achtergelaten.
Met dit Leader-project wordt de mogelijkheid onderzocht om aan deze restfractie een duurzaam gebruik te koppelen als bodemverbeteraar in de landbouw. Houtsnippers hebben de potentie om het organische-koolstofgehalte in de bodem vele malen sneller te verhogen dan organische mest, teeltresten en zelfs compost. Door de hoge C/N-verhouding van houtsnippers zal het materiaal immers langzamer afbreken, wat meer effectieve organische koolstof in de bodem brengt. Mogelijk breekt het ook trager af, waardoor de koolstofvoorraad in de bodem duurzaam kan worden opgebouwd. Verdere metingen zullen ook andere effecten op vlak van organische-stofgehalte, bodemstructuur en nitraatresidu in kaart brengen.
Projectpartners
Boerennatuur (promotor), Hooibeekhoeve, Bodemkundige Dienst van België, KU Leuven Campus Geel (copromotoren), Boerenbond, Landelijke Gilde, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, Balen, Oud-Turnhout, Ravels, Retie
Foto’s
Realisaties
Geïnspireerd door praktijkervaring in Haspengouw, gingen Boerennatuur Vlaanderen, Bodemkundige Dienst van België, Hooibeekhoeve en KU Leuven ook in de Kempen aan de slag met houtsnippers uit houtkantenbeheer en onderzochten het potentieel ervan als bodemverbeteraar in de landbouw.
Met steun van ELFPO, www.vlaanderen.be/pdpo