Vogelvriendelijk boeren

Akker- en weidevogels zijn onlosmakelijk verbonden met het Vlaamse landbouwlandschap. Soorten als de patrijs, geelgors, kievit en veldleeuwerik om er slechts enkele op te noemen zijn voor het doorlopen van hun levenscyclus geheel of gedeeltelijk aangewezen op onze akkers en weilanden. De door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) gecoördineerde Vlaamse lange termijn projecten ‘Bijzondere Broedvogels Vlaanderen (BBV)’ en ‘Algemene Broedvogels Vlaanderen (ABV)’, tonen ontegensprekelijk aan dat de Vlaamse akkervogelpopulaties het de laatste decennia hard te verduren krijgen. De negatieve Vlaamse trends liggen in lijn met de Europese trends (Donald et al. 2001, Vermeersch et al. 2018, EBCC 2020). Deze verontrustende realiteit gaf recent de aanleiding tot het opstellen van een Vlaams soortenbeschermingsprogramma voor akker – en weidevogels.

Terwijl intensieve landbouw (grootschalige percelen, frequente landbewerkingen, gewasbeschermingsmiddelen,…) het de akkervogels erg moeilijk maakt, zijn onze Vlaamse land- en tuinbouwers tegelijkertijd de sleutel tot een succesvol herstel van deze populaties. Want zonder boeren, geen akker- en weidevogels. De uitwerking van een moderne landbouwpraktijk waarbij vogelvriendelijk tewerk gegaan wordt, is hier dus de weg vooruit. Onder vogelvriendelijk boeren verstaan we landbouwpraktijken die invulling geven aan minstens één (en bij voorkeur meerdere) van de drie basisbehoeftes van akkervogels: voedsel (zomer/winter), dekking en broed- en nestgelegenheid (Dochy & Hens, 2005).

De acties binnen dit project volgen de wetenschappelijk onderbouwde en sectorgedragen aanbevelingen zoals geformuleerd in het Vlaams Soortenbeschermingsprogramma voor akkervogels. Dit rapport zal naar inschatting tegen einde van dit project afgewerkt en gepubliceerd worden. De focus van ons project ligt niet op onderzoek maar op praktijkgerichte implementatie, demonstratie en de opbouw van ervaringen en beleving bij landbouwers.

Deze aanpak biedt niet alleen perspectieven voor de akkervogels zelf. Ook voor de landbouwers en bij uitbreiding de landbouwsector betekent dit project een grote meerwaarde. Op termijn moeten landbouwers hun inspanningen voor natuur en omgeving economisch beter kunnen valideren. Dit kan enerzijds via het aanbieden van een slimme set akkervogelmaatregelen ingebed in beleidsmatige structuren zoals ecoschema’s, beheerovereenkomsten, betoelaagde maatregelen binnen het Vlaams Soortbeschermingsprogramma… . In een toekomst waarbij beheerovereenkomsten mogelijks steeds meer voorbehouden zijn voor specifieke kerngebieden, zijn anderzijds ook innovatieve financieringsmodellen, bv. komende vanuit de bedrijfswereld, een interessante denkpiste die we zullen bewandelen.  Onze zoektocht naar een praktische toepasbaarheid maakt dat Europese en Vlaamse middelen, en bij uitbreiding private middelen, voor agronatuur effectief en efficiënt geactiveerd worden en op een vlotte manier doorstromen naar de landbouwsector. Een verdienmodel gekoppeld aan haalbare akkervogelbescherming zal op zijn beurt weer leiden tot een verhoogde implementatie van de maatregelen.

Verder streven we ernaar om de inspanningen die telers leveren voor agronatuur ruim bekend te maken bij het brede publiek. Een oprechte appreciatie bij de steeds kritischer wordende burger kan het draagvlak voor onze West-Vlaamse land- en tuinbouwers alleen maar ten goede komen.

Het project ‘Vogelvriendelijk boeren’ beoogt een belangrijke bijdrage te leveren aan de Vlaamse ambitie om de achteruitgang van de akker- en weidevogelpopulaties tegen te gaan. Dit doen we via volgende concrete doelstellingen:

• Het bevorderen van samenwerking, kennisdeling en ervaringsuitwisseling tussen landbouwsector, natuursector en Regionale Landschappen/Stadslandschappen. Dit moet er tevens toe leiden dat maatregelen uit het ene gebied toegepast worden in andere geschikte regio’s in West-Vlaanderen. (WP1)
• Het uittesten, optimaliseren en implementeren van veelbelovende akker- en weidevogelmaatregelen op maat van de (West-)Vlaamse landbouw. Deze maatregelen vormen een belangrijke bron van inspiratie bij opmaak van de nieuwe beheermaatregelen voor akker- en weidevogels in het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (beheerovereenkomsten en ecoschema’s). Deze worden na afloop van het project idealiter beleidsmatig bestendigd. (WP2)
• Werken aan akkervogelmaatregelen gekoppeld aan een verdienmodel voor landbouwers. Hierbij focussen we niet enkel op overheidsmiddelen maar bekijken we het potentieel van private middelen die beschikbaar gesteld worden voor agronatuurherstel (vb ondernemers investeren in lokale natuur initiatieven, crowdfunding,…). (WP2)
• Het oprichten van een provinciale kenniskring ‘Vogelvriendelijk boeren’. (WP3)
• Verhoogde appreciatie bij de burger voor de agronatuur-inspanningen die land- en tuinbouwers leveren leidt tot verhoogde affiniteit voor de landbouwsector in het algemeen. (WP4)
• Verhogen van het draagvlak voor akker- en weidevogelmaatregelen onder landbouwers. (WP2/3/4)