Aan de slag met diverse ecosysteemdiensten

Ieder passant aan de hoevewinkel van aspergeteler Luc Lavrijsen uit Herk-de-Stad zal deze zomer onder de indruk zijn van de bloemenweelde. Luc zaait sinds vorig jaar bloemenstroken aan i.f.v. het project ‘Duurzame producten uit het Limburgs landschap’. Dit jaar kiest hij voor 8ha aan faunavriendelijke teelten. Los van het project, legt hij sinds enkele jaren ook zelfplukvelden aan met bloemen en pompoenen. 

Jerome Rops, Boerennatuur Vlaanderen

Stap voor stap

Luc en zijn vrouw Sofie experimenteren al een tijd met diversificatie en alternatieve inkomsten binnen hun bedrijf. Zo is de hoevewinkel die al ruim 30 jaar bestaat verder gegroeid en uitgebreid in assortiment. Deze is enkel open in het asperge- en grondwitloofseizoen en wordt dan uitgebreid met diverse lokale producten van collega landbouwers. Voor veel mensen is het bezoeken van een hoevewinkel vaak de enige manier om met de landbouwer in contact te komen.

Dit zette Luc en Sofie aan het denken en daarom is er sinds enkele jaren een mogelijkheid om tijdens het aspergeseizoen rondleidingen op hun bedrijf te organiseren. Tijdens het aspergeseizoen worden er zo een 750 tot 1000-tal mensen rondgeleid op het bedrijf. Het spreken met mensen van buiten de landbouw geeft hen nieuwe ideeën en inzichten.

Dikwijls is het water minder diep dan ze zelf denken. Kleine aanpassingen aan het bedrijf maken dikwijls een groot verschil voor de burger. Langs de andere kant gunt iedere burger de landbouwer wel een eerlijke boterham, maar beseffen ze niet altijd de economische realiteit waar een landbouwbedrijf mee te maken heeft. Landbouw kan perfect een rol spelen in ecosysteemdiensten waar de gemeenschap om vraagt, door minder te focussen op productie en meer op dienstverlening. Het is belangrijk dat het beleid rekening houdt met het inkomen van de landbouwer bij het opleggen van vergroenende maatregelen om zo een duurzame samenwerking op terrein mogelijk te maken.

Als oplossing voor dit probleem zijn Luc en Sofie nog op zoek naar verdienmodellen waarin aanvullende ecosysteemdiensten een steentje bijdragen aan de lokale natuur en de bedrijfsvoering. De ecosysteemdiensten die ze wensen toe te passen op hun bedrijf moeten daarvoor een win-win component inhouden die in balans is met de bedrijfsvoering.

In de praktijk

Omwille van de vroege grondbewerkingen op de aspergepercelen is het haast onmogelijk om op hetzelfde perceel een bloemenrand aan te leggen. Anderzijds stopt het aspergeseizoen redelijk vroeg, gemiddeld aan het begin van de zomervakantie. De asperges groeien hierna door en bloeien ongeveer 6 weken na het stopzetten van de oogst. De bloeiende asperges zijn zeer gegeerd door diverse insecten en imkers omdat ze bloeien in een periode waarbij er weinig ander voedsel beschikbaar is. Om in het project binnen thema te blijven, is eerst gekozen voor het aanleggen van bloemenranden om een geste te doen naar de natuur door een langere bloeiperiode te voorzien op het bedrijf. De win-win in dit scenario is interessant voor de biodiversiteit en het aankleden van het landschap rondom de hoevewinkel, maar genereert niet het gewenste effect op de bedrijfsvoering.

Verandering van koers

Afgelopen jaar is er gezocht naar andere ecosysteemdiensten die meer in balans zijn qua natuurwaarde en bedrijfsvoering. Experimenteren met diverse bodembedekkers die veel input vragen of niet tot bloei komen wegens de nodige ingrepen i.f.v. de aspergeteelt zijn achterwege gelaten. In de plaats hiervan is er gefocust op andere kansen zoals de bodemkwaliteit.

Luc zal deze lente dus 8ha faunavriendelijke teelten aanleggen als ecosysteemdienst. Dit type mengsel heeft een breed aanbod: graangewassen (60-90%), Brassica (5-10%) en een maximale inmenging van diverse bloeiende planten (35%: zonnebloem, bernagie, vlas, phacelia, voederwikke en witte of rode klaver). Het mengsel is interessant als ecosysteemdienst voor de lokale fauna, maar scoort ook hoger in de bedrijfsvoering van Luc. De faunavriendelijke teelt gunt de grond één jaar rust en de diepwortelende granen bereiden de grond voor op de inzaai van de asperges in het volgende jaar. In het huidige GLB is Luc van plan om gebruik te maken van deze ecoregeling als een onderdeel van de voorbereiding op de aspergeteelt.

Als landbouwer wordt men vaak gedwongen beslissingen te nemen o.b.v. kortetermijnvisie die op langere termijn nadelig kunnen zijn voor het bedrijf. De financiële tegemoetkoming van de ecoregeling faciliteert echter de mogelijkheid om de bodem een rustperiode te gunnen één jaar voor de langdurige teelt. De toepassing van de ecoregeling dient dus beide termijnvisies, het zorgt voor een robuuste en gezonde bodem met een meerwaarde voor de lokale fauna voordat het een langdurig of veeleisend gewas moet ondersteunen zonder dat de landbouwer de lasten volledig zelf moet dragen.

Straffe kost

Het project ‘Duurzame producten uit het Limburgs landschap’ zet in op het integreren van de unieke landschapswaarden, ecosystemen en biodiversiteit in lokale producten, op die manier verhogen we de duurzaamheid van de korte keten. De inzet varieert van het ophangen van nestkastjes voor vleermuizen en uilen i.f.v. natuurlijke plaagbestrijding (o.a. de Suzukivlieg) tot waterbesparing door slim irrigeren van percelen o.b.v. sensoren. Straffe Kost beperkt zich niet tot CSA- of bio-landbouwers, maar is toegankelijk voor gangbare telers en landbouwers die ecosysteemdiensten willen gebruiken in hun bedrijfsvoering aanvullend op de conditionaliteit van het GLB.

Om de meerwaarde van de inspanningen die landbouwers leveren voor natuur, landschap en biodiversiteit te vertalen naar verdelers en consumenten lanceren de projectpartners het merk Straffe Kost. Straffe Kost brengt lokale producenten samen en ondersteunt hen met agro-ecologisch advies, een lerend netwerk van landbouwers en promotie en marketing van hun producten.

Met Straffe Kost creëren we een gezonder landschap voor fauna en flora, telen producenten sterkere gewassen en verkopen ze aan een eerlijke prijs en geniet de consument van gezondere en meer smaakvolle producten. Op deze manier inspireren we steeds meer producenten, verdelers en consumenten om samen duurzame impact te maken.

Het project ‘Duurzame producten uit het Limburgs landschap’ is een samenwerking tussen de Limburgse Regionale Landschappen, Boerennatuur en de proef- en vormingscentra voor de land- en tuinbouw met steun van het Europese landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling.

Dit artikel verscheen recent ook in de Boer & Tuinder van 4 mei 2023.

Met steun van