Kan subirrigatie met gezuiverd afvalwater de oogst redden van droogte?

De voorbije jaren werd Vlaanderen geconfronteerd met lange en intense periodes van droogte. De vraag naar water voor de landbouw is dan erg groot, terwijl onze natuurlijke waterbronnen onder druk staan. De VUB, Bodemkundige Dienst van België, Boerennatuur Vlaanderen en Aquafin onderzoeken nu of gezuiverd afvalwater via ondergrondse infiltratie een oplossing kan bieden.

Aquafin zuivert in zijn meer dan 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties jaarlijks 800 miljoen m³ huishoudelijk afvalwater water dat geschikt is voor irrigatie. Dat is een enorme hoeveelheid die na zuivering in het oppervlaktewater wordt geloosd maar eigenlijk veel potentieel heeft als alternatieve waterbron. Als we in Vlaanderen willen evolueren naar een duurzaam en robuust watersysteem, is hergebruik van gezuiverd afvalwater zelfs essentieel. Door het in te zetten voor irrigatie in de landbouw en het vast te houden in het landschap, sluiten we de watercyclus en gaan we verdroging tegen.

Omgekeerde drainage

In Kinrooi (Noord-Limburg) hebben de projectpartners een pilootsite aangelegd die bestaat uit enkele landbouwpercelen naast de waterzuiveringsinstallatie. Het water wordt in de bodem van een perceel wordt gebracht via een ondergronds infiltrerend buizennetwerk. Eigenlijk is het een drainagesysteem waarvan de werking wordt omgedraaid. Daarom spreken we van subirrigatie. Het water wordt in de drains geleid en infiltreert in de bodem via de openingen in de drains. De bodem wordt natter en het grondwaterpeil stijgt. Op die manier krijgen de gewassen voldoende vocht, wat de oogst ten goede moet komen.

Subirrigatie is op zich een eenvoudige techniek. De combinatie met het hergebruik van gezuiverd afvalwater maakt dit project bijzonder. Concreet wordt onderzocht:

• wat de impact is op het grondwaterpeil en het waterpeil in de waterlopen;
• wat de impact is op de waterkwaliteit van het grondwater en de waterlopen;
• wat de impact is op de bodem;
• hoe efficiënt de techniek is in vergelijking met de gangbare bovengrondse irrigatie;
• wat de impact is op de oogst en de kwaliteit van de gewassen;
• hoe de consument staat tegenover het hergebruik van gezuiverd afvalwater.

Veelbelovende eerste resultaten

Het subirrigatiesysteem werd aangelegd in 2021, en gedurende 2021 en 2022 werd de beginsituatie zonder subirrigatie nauwlettend opgevolgd. Tijdens de droge zomer van 2022 werd vervolgens de infiltratie in het subirrigatiesysteem opgestart. In totaal werd in de eerste fase meer dan 18000 m³ gezuiverd afvalwater geïnfiltreerd op een oppervlakte van 2 hectare, voornamelijk tijdens de zeer droge maanden juli en augustus. De eerste resultaten tonen dat dit voor de landbouwgewassen zeer gunstig uitdraaide: een aanzienlijk deel van dit water kon opstijgen naar de wortelzone van het gewas, zodat de zone met subirrigatie een groene oase vormde tijdens de zeer droge zomermaanden. Dit was meteen duidelijk op het veld, en werd ook bevestigd door bodemmetingen en satellietbeelden. Op 28 september werden deze eerste resultaten gedemonstreerd aan geïnteresseerde pers en landbouwers. Na een inleidend woordje van gedeputeerde Inge Moors werden de resultaten toegelicht door het projectteam en deelde ook landbouwer Frank Bongers zijn positieve ervaring van de afgelopen zomer. Na deze veelbelovende start zal de pilootsite het komende jaar verder opgevolgd worden door het projectteam zodat het potentieel van subirrigatie met gezuiverd afvalwater nauwgezet in kaart gebracht kan worden.

Het ‘Subirri’-project wordt gefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling en de provincie Limburg. Het is een project van LEADER Kempen en Maasland. Complementair loopt het VUB Interdisciplinary research project “Re-use of treated wastewater for irrigation and groundwater recharge: Environmental impacts and public perception”, gefinancierd door de Vrije Universiteit Brussel.

Meer informatie:

• Tom Coussement (BDB) voor vragen over subirrigatie en de waterproblematiek in de landbouw: Tom.Coussement@bdb.be
• Prof. Marijke Huysmans (VUB) voor vragen over grondwater en waterkwaliteit: marijke.huysmans@vub.be
• Birte Raes (Aquafin) voor vragen over afvalwaterzuivering: Birte.raes@aquafin.be
• Steve Meuris (Boerennatuur Vlaanderen) voor vragen over de betrokkenheid van landbouwers/de landbouwsector: steve.meuris@boerennatuur.be

Met steun van