Koester de kievit

De kievit is één van onze meest iconische ‘boerenlandvogels’. Iconisch omwille van hun opvallende uiterlijk, kenmerkende roep (‘kiioewit-witwit-kiioewit’) en spectaculaire vlucht. Veel landbouwers kennen de kievit goed en spotten deze soort vaak vanuit hun tractor tijdens het voorjaar. De kievit is een grondbroeder die voorkomt in open gebieden met een korte vegetatie en natte plekken. Oorspronkelijk was de kievit een steppevogel, maar gaandeweg ging deze soort ook broeden op vochtige weilanden, hooilanden en later ook op akkerland. Voor hun voortplanting en overleving zijn kieviten dus grotendeels afhankelijk van onze Vlaamse akkers en weiden. De laatste jaren gaat deze soort er sterk op achteruit, maar enkele innovatieve maatregelen bieden hoop om het tij te keren. Samen met verschillende landbouwers en plattelandsactoren test Boerennatuur Vlaanderen een aantal van deze veelbelovende maatregelen uit in de praktijk.

Sterke achteruitgang

In de jaren ’80 werd de kievit nog beschouwd als een algemene broedvogel in Vlaanderen en Europa, maar daarna kende de soort een sterke terugval. De populatie kieviten in Vlaanderen kende een achteruitgang van maar liefst 59% in de periode 2007-2018 (INBO, 2020). Veel nesten en kuikens gaan verloren waardoor de kievitpopulatie ‘vergrijst’. De redenen hiervoor zijn divers. Extreme weersomstandigheden zoals droogte, het verdwijnen van de nesten en kuikens door toedoen van roofdieren zoals vossen, roofvogels en kraaiachtigen, een tekort aan geschikte broedplaatsen, een tekort aan voedsel en schuilplaatsen voor de kuikens en het verloren gaan van de nesten tijdens landbewerkingen of vertrappeling door vee zijn de voornaamste oorzaken. Kievitsnesten bestaan doorgaans uit een ondiep kuiltje met wat strootjes met daarin 4 eieren met een schutkleur, waardoor de nesten nauwelijks opvallen en tijdens de voorjaarswerkzaamheden vaak onbewust en ongewild vernietigd worden.

Een goed gecamoufleerd kievitsnest, nauwelijks zichtbaar tijdens de voorjaarswerkzaamheden. © Boerennatuur Vlaanderen.

Landbouwers zijn sleutel tot succes

Ondanks de vele inspanningen die landbouwers vandaag al leveren via o.a. beheerovereenkomsten, deelname aan projecten, agrobeheergroepen of eigen initiatieven gaat de kievit, net als andere akker- en weidevogels, er nog steeds op achteruit. Daarom onderzoeken we de komende jaren of er specifieke beheermaatregelen voor de kievit ontwikkeld kunnen worden op maat van de moderne landbouwpraktijk. Aangezien de kievit sterk gebonden is aan het landbouwlandschap is de rol van landbouwers in het herstel van de kievit-populatie essentieel. De grootste successen kunnen dus (enkel) geboekt worden in samenwerking met of door landbouwers zelf.

Uittesten van een kievit-akker

Samen met de dienst beheerovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij en één van de landbouwers uit het PARTRIDGE project legden we in het voorjaar van 2020 de eerste Vlaamse kievit-akker aan in Boekhoute. Deze specifieke beheermaatregel voor de kievit komt overgewaaid vanuit Engeland en Nederland en bestaat meestal uit een braakliggend, niet bewerkt perceel aangrenzend aan een grasland of omgeven door een brede strook ingezaaid met een korte vegetatie. De braakliggende grond dient als een open en veilig broedhabitat, de korte vegetatie of grasland errond is ideaal habitat voor de jonge kuikens om voedsel en dekking te zoeken. De kievit-akker in het PARTRIDGE project bestaat uit een rechthoekig perceel van 1 ha braakliggende, niet bewerkte grond met daarrond een 18 m brede strook die werd ingezaaid met een mengsel van klaversoorten. Concreet volgen we op hoeveel kieviten er zullen broeden en gaan we samen met de landbouwer op zoek naar de beste manier om de kievit-akker te beheren.

Om de effectiviteit van deze maatregel te verzekeren is het van belang dat een kievit-akker enkel aangelegd wordt op plaatsen waar jaar na jaar kieviten broeden. Al kan een kievit-akker ook een goed habitat vormen voor andere soorten akkervogels zoals bijv. de patrijs.

De kievit-akker in Boekhoute vanuit de lucht. © Boerennatuur Vlaanderen.

Vogelvriendelijk boeren in West-Vlaanderen

Naast de introductie van de kievit-akker in het PARTRIDGE project schreven we, samen met Inagro en de West-Vlaamse Regionale Landschappen en Stadlandschappen, een nieuw project met de kievit als één van de doelsoorten. Eind vorig jaar werd dit project goedgekeurd. Enerzijds onderzoeken we in het project het potentieel van de drone-technologie bij het detecteren van kievitsnesten en anderzijds de mogelijkheden van uitgestelde grondbewerkingen bij maïsteelt.

Het vermijden dat kievitsnesten verloren gaan tijdens de voorjaarswerkzaamheden is een belangrijke maatregel om het nestsucces van de kievit te verhogen en dus de achteruitgang van de populatie tegen te gaan. Maar daarvoor moeten we de nesten ook weten liggen. Komende jaren onderzoeken we hoe de drone-technologie landbouwers en vrijwilligers hierbij kan helpen. Voorafgaand of tijdens de voorjaarswerkzaamheden kan een perceel door een drone gescreend worden op de mogelijke aanwezigheid van kievitsnesten, waarna de (GPS) locaties aan de landbouwer doorgegeven worden. Door landbouwers tijdens de voorjaarswerkzaamheden beter kunnen informeren over de aanwezigheid van kievitsnesten, willen we vermijden dat de nesten tijdens de grondbewerkingen per ongeluk verloren gaan.

Maïsstoppels vormen in het voorjaar een aantrekkelijk broedhabitat voor kieviten, maar vormen een bedreiging eens de grondbewerkingen starten. Geen grondbewerkingen uitvoeren in de leg- en broedperiode tussen 15 maart en 20 mei is een logische suggestie, maar natuurlijk niet vanzelfsprekend. Idealiter wordt dit ook gecombineerd met een flankerende braakstrook als veilig toevluchtsoord voor de kievitskuikens tijdens de grondbewerkingen na afloop van deze periode. Enkele proefpercelen moeten uitwijzen of dergelijke maatregel praktisch en economisch haalbaar is. Gewasopbrengst, voederwaarde, onkruiddruk, geschikte maïsvariëteiten en de beheerkost zijn daarbij belangrijke indicatoren.

Daarnaast bekijken we beleidsmatig ook hoe beide maatregelen de toekomst door landbouwers financieel gevaloriseerd kunnen worden zodat dit mee onderdeel kan uitmaken van een economisch verdienmodel. Zo willen we geschikte maatregelen uitwerken die een win-win zijn voor zowel landbouw als natuur.

Geëngageerde landbouwers gezocht!

Ongetwijfeld zijn er West-Vlaamse landbouwers die bereid zijn om een extraatje te doen voor ‘hun’ kieviten? Voor de acties rond nestbescherming via drones en de uitgestelde grondbewerking bij maïsteelt zijn we nog op zoek naar West-Vlaamse landbouwers die hieraan willen meewerken. Zijn er dit voorjaar kievitsnesten op je percelen aanwezig en heb je interesse om vóór de grondbewerkingen gratis je perceel te laten screenen d.m.v. een drone? Of heb je interesse om tegen vergoeding een proefperceel aan te leggen voor het uittesten van de uitgestelde bewerkingen bij maïsteelt? Neem dan contact op met Korneel Verslyppe via 0470 36 31 01 of korneel.verslyppe@boerennatuur.be

Met steun van

Met steun van ELFPO, www.vlaanderen.be/pdpo