Samen werken aan natuur

Het (agrarisch) landschap verschilt van streek tot streek en bovendien passen wij mensen het landschap continu aan onze maatschappelijke noden en wensen aan. In de jacht op voedsel gaven onze voorouders prioriteit aan woonst, werk en voedselzekerheid. De laatste jaren wordt daaraan toch ook natuur toegevoegd als een vierde categorie. De natuur heeft haar rechtmatige plaats nodig in het landschap, maar welk effect heeft dit op de rest van onze noden?

In Vlaanderen is elke lap grond kostbaar. Met een bevolkingsdichtheid van plusminus 447 mensen per km² is Vlaanderen een van de dichtst bevolkte gebieden in Europa. Dit legt een enorme druk op de grond, zowel voor landbouw als voor natuur, en beiden worden jammer genoeg vaak tegen elkaar opgezet. Een oplossing is om zowel lokaal als globaal goed na te denken over de inrichting van ons landschap in relatie tot de functie en structuur van het gebied. In dit lifesize Tetris spel van ruimtelijk plannen en gebiedsvisies mogen wij de lokale zelfstandige niet vergeten die voor zijn broodwinning afhankelijk is van de grond onder zijn voeten. Tegelijkertijd mogen wij ook de ruimte niet vergeten die nodig is voor de wilde dieren en planten die niet direct passen binnen het plan omtrent voedselvoorziening. Zij kunnen namelijk een nuttige rol spelen binnen de voedselzekerheid en -productie.

Symbiose

Landbouw en natuur zijn geen tegengestelde polen, eerder is de landbouw een gedestilleerde vorm van natuur. De mens heeft de geschikte wilde planten en dieren veredeld en gedomesticeerd en zo de natuur (deels) getemd. Daarbij levert de natuur nog altijd belangrijke ecosysteemdiensten aan de landbouwer, zoals bijvoorbeeld wilde bestuivers en natuurlijke plaagbestrijders. De laatste jaren zijn landbouwers terug meer op zoek naar dergelijke symbiose op hun bedrijf. Voorbeelden zijn bloemenranden en agroforestry (een hippe naam voor iets wat al lang bestaat: de combinatie van een houtige teelt met een regulier landbouwgewas op hetzelfde perceel). Door de component natuur toe te voegen aan hun bedrijf creëren die landbouwers een heterogene flora van nuttige en (voor hen) minder nuttige insecten. Dergelijk gebalanceerd heterogeen systeem met afwisseling en veel verschillende componenten is echter sterker en meer in evenwicht, en dus duurzamer.

Landbouw  in de natuur

Landbouwers worden vaak ingezet voor het beheer van graslanden in het kader van natuurbeheer. Dit kan gaan van kleine perceeltjes met een bepaalde natuurwaarde langs een beek tot volledige natuurgebieden. Daarbij werken ze samen met natuurbeheerders rond het beheer, onderhoud en doel van het grasland. De beheermaatregelen dienen om een bepaald natuurstreefdoel te bereiken. Mocht na een aantal jaar blijken dat de beheermaatregel niet het gewenste effect heeft, dan kan de gebiedsbeheerder dit beheer veranderen.

Landbouw en natuur zijn geen tegengestelde polen.

In de praktijk

In de natuurgebieden ‘t Waerdeveld en de Sint Annabeek vallei in Jesseren (Borgloon) werkt Agrobeheercentrum Eco2 reeds samen met drie landbouwers uit de lokale agrobeheergroep (ABG) Land van Loon om percelen van de provincie Limburg te beheren volgens het toekomstige natuurbeheerplan. De landbouwers zullen de komende jaren grasland van lage natuurkwaliteit omzetten in natuurgraslanden met een hoge natuurwaarde, overal waar mogelijk. Voorts beheren ze het grasland in de nieuw aangeplante hoogstamboomgaard door middel van maaiwerken met nabegrazing. De oude boomgaard wordt exclusief begraasd. De lokale landbouwers spelen een cruciale rol in het beheer maar ook in het creëren van nieuwe natuur. Door het juiste beheer toe te passen, kunnen de percelen, poelen, boomgaarden en houtkanten meerdere functies invullen en diverse soorten aantrekken. De hoogstamboomgaarden leveren een streekeigen landschappelijke meerwaarde aan het terrein maar slaan ook koolstof op, zorgen voor bestuiving en plaagcontrole en verhogen de bodemvruchtbaarheid. Deze bodemvruchtbaarheid is een zeer belangrijke component, want te vaak wordt natuur gelijkgesteld aan arme grond. Dit is echter niet van toepassing in de boomgaarden waar de bladval voor een diverse heterogene bodemsamenstelling zal zorgen. Het brede aanbod in de boomgaard van in de kruinen tot ondergronds zal diverse vogels, vleermuizen, amfibieën en dassen aantrekken. Vooral de steenuil, een typisch agrarische soort, zal zich goed voelen in het gebied.

De bomen in de boomgaard worden beheerd door de Nationale Boomgaarden Stichting en het maatwerkbedrijf De Wroeter. Het opstellen van het natuurbeheerplan is een van de vier pijlers in het Omgevingskwaliteitsproject ‘Landschapsboeren in Haspengouw en Voeren’ in samenwerking met het Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren.

Dit artikel is ook verschenen in Boer&Tuinder van 18 juni 2020

Info: Jerome Rops – 0470 22 64 73 – jerome.rops@boerennatuur.be

Met steun van