Flower power voor patrijzen!

In een eerder artikel hadden we het al over de verschillende functies en doelen van bloemenakkers of -randen en het bijhorende aangepaste beheer of samenstelling van het bloemenmengsel. Ook voor de patrijs (Perdix perdix), een typische akkervogelsoort van ons Vlaamse platteland, kan de inzaai van een bloemenmengsel op maat het verschil maken! In een nieuwe factsheet bundelden we de belangrijkste praktische richtlijnen en aandachtspunten voor de inzaai van bloemenblokken voor de patrijs.  

De patrijs heeft het de laatste jaren moeilijk om te overleven in ons Vlaamse landbouwlandschap en kan dus zeker een duwtje in de rug gebruiken! De inzaai van bloemenblokken of ook wel bloemenakkers genaamd is één van de beste manieren om optimaal leefgebied voor de patrijs te creëren en zo de soort er terug bovenop te helpen. Bloemenblokken zijn landbouwpercelen van ongeveer 0.5 tot 1.5 ha groot ingezaaid met een specifiek patrijsvriendelijk bloemenmengsel. Een extra voordeel is dat je er onrechtstreeks ook verschillende andere akkervogelsoorten, insecten en kleine zoogdieren zoals de haas mee helpt.

‘All-in-one’ maatregel

Een patrijsvriendelijk bloemenmengsel, waarmee de bloemenblokken voor patrijs worden ingezaaid,  bestaan idealiter uit een mengsel van één – en meerjarige inheemse kruiden en akkergewassen zoals o.a. zonnebloem, boekweit, triticale, honingklaver, luzerne, bladrammenas… . Dergelijke samenstelling zorgt ervoor dat er het ganse jaar een gedekte tafel aanwezig is voor patrijzen en andere akkervogels: in de zomer trekken de bloeiende plantensoorten insecten aan en in de winter dienen de geproduceerde zaden als voedsel. De vegetatie blijft ook gans de winter en gedurende een aantal jaar staan en biedt daardoor dekking en beschutting tegen predatoren (= roofdieren) en regen, wind en sneeuw.

Bloemenblokken vormen pas een ideaal broed – en kuikenhabitat wanneer ze laag bij de grond een open structuur bieden in combinatie met een opgaande dichte begroeiing. Voldoende overgangszones tussen korte en lange stukken zijn belangrijk. Vandaar dat de we bloemenblokken elk jaar voor de helft klepelen, inwerken en opnieuw met hetzelfde mengsel inzaaien. Het jaar daarop wordt net andersom gewerkt. Dit specifieke beheer versterkt het ecologische effect: het eenjarige deel is lager, meer open en ideaal voor het zoeken van voedsel, het tweejarige deel is meer structuurrijk, biedt dekking en is ideaal als nesthabitat. De zaaidichtheid is ook laag (7 kg/ha) om de vegetatie ijl te houden, zodat de patrijzenkuikens zich er gemakkelijk doorheen kunnen bewegen. Hoe meer diversiteit in de structuur van de vegetatie, hoe beter! Het doel is steeds een ijle, diverse vegetatie met veel bloei en overgangszones. Met braakstroken of hier en daar er wat doorheen maaien (buiten het broedseizoen) kan je nog meer overgangszones creëren, wat ideaal is voor een randenvogels zoals de patrijs. De reden waarom we verkiezen om blokvormig te werken, m.a.w. volledige percelen in te zaaien, i.p.v. randen lees je hier.

Experimenteren, demonstreren en continueren

Bloemenblokken als beheermaatregel voor de patrijs komen niet zomaar uit de lucht vallen. Samen met 16 Oost-Vlaamse landbouwers pioniert en experimenteert Boerennatuur Vlaanderen al sinds 2016 met dergelijke bloemenblokken in kader van het Europese project PARTRIDGE. Het uitgangspunt van dit project is het uittesten en demonstreren van een nieuw bloemenmengsel op maat van de patrijs, waarvan de samenstelling is gebaseerd op Duits wetenschappelijk onderzoek. Dit binnen een demonstratiegebied van 500 ha groot en met als doel om zowel de patrijzenpopulatie als de algemene biodiversiteit opnieuw te laten toenemen.

Sinds 2018 ligt er in ons demonstratiegebied in Boekhoute (Assenede), met dank aan de lokale landbouwers, maar liefst 37.3 ha van deze bloemenblokken. Samen met de landbouwers hebben we het mengsel verder verfijnd qua samenstelling en heel wat ervaringen opgedaan met het bijhorende specifieke beheer. Zo bleek onder meer dat het werken met een vals zaaibed onontbeerlijk is om een te hoge onkruiddruk te vermijden. Locaties met een historische onkruidproblematiek worden best ook niet ingezet voor de inzaai van een bloemenblok die meerdere jaren aanligt. De zware kleibodems in de Polders en de droogteperiodes van de afgelopen jaren vormden een extra uitdaging. Hiervoor experimenteerden we ook met zowel voorjaars – als najaarsinzaai en pasten we geleidelijk ook de samenstelling van het bloemenmengsel aan. Algemeen kunnen we stellen dat elk perceel een advies en beheer op maat vereist om te zorgen voor een geschikte densiteit en diversiteit van het bloemenmengsel.

In de zomer van 2019 werd samen met de Game & Wildlife Conservation Trust (GWCT) uit Engeland ook een kleinschalig insectenonderzoek gedaan om de geschiktheid van onze bloemenblokken in kaart te brengen. Dit onderzoek toont o.a. aan dat deze bloemenblokken voldoende insecten bevatten die partrijzenkuikens graag eten. Meer info hierover vind je hier en in de figuur hieronder.

Op basis van onze ervaringen en inzichten van de afgelopen jaren wil de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) vanaf 2023, i.k.v. het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB), starten met de uitrol van deze bloemenblokken binnen het systeem van de beheerovereenkomsten. Concreet wordt dit de beheerovereenkomst bloemenakker, meer info vind je hier.

Zelf aan de slag?!

Wil je zelf een bloemakker aanleggen op één of meerdere van je percelen? Bekijk dan zeker onze nieuwe factsheet! Deze bevat concrete richtlijnen, enkele aandachtspunten en een voorbeeld mengsel waarmee je zelf aan de slag kan.

Tip!

In onze adviesverlening richting landbouwers maken we vaak gebruik van factsheets. Dit zijn korte, informatieve samenvattingen van maximaal twee bladzijden met de belangrijkste info, aandachtspunten en praktische richtlijnen van bepaalde beheermaatregelen of andere relevante info over boerennatuur onderwerpen. Benieuwd welke factsheets al beschikbaar zijn? Neem dan een kijkje op  https://www.boerennatuur.be/publicaties/.

Fotobanner © Markus Jenny

Met steun van