Soort in de kijker: de patrijs

Datum

30/10/2020

Thema

Biodiversiteit

Gebied

Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen

Contactpersoon

Korneel Verslyppe
0470 36 31 01
korneel.verslyppe
@boerennatuur.be

Geen akkervogel die de afgelopen weken en dagen meer in de media kwam dan de patrijs (Perdix perdix). Zo onder meer tijdens een hoorzitting in het Vlaams parlement met betrekking tot het voorstel van decreet tot het schrappen van de patrijs als bejaagbare soort, maar ook in vele discussies, artikels en opinies over de toekomstige vergroeningsmaatregelen in het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB). Maar hoe herken je de patrijs? Hoe ziet de levenscyclus er uit en waar komt patrijzen voor? Maak kennis met deze typische akkervogel in onderstaand artikel.

Patrijzen in grasland © Jannie Timmer

Hoe herken je de patrijs?

Een volwassen patrijs is ongeveer 30 cm groot en kan je herkennen via volgende kenmerken:

Fig.1: Specifieke kenmerken om de patrijs te herkennen

Hoe leeft de patrijs?

De patrijs (Perdix perdix) is een akkervogelsoort die het jaarrond voorkomt in kleinschalige landbouwlandschappen. Het zijn grondbroeders, ze nestelen en rusten op de grond en scharrelen er ook hun voedsel bijeen. Ze zijn zeer plaatstrouw, vaak brengen patrijzen hun hele leven door in een gebied van slechts enkele kilometers rondom de plek waar ze uit het ei kwamen. Hun nest maken ze in overjarige, ruige, grasachtige vegetaties zoals perceelsranden of de ruigtes onder struwelen, heggen en hagen.

Ze hebben de grootste legsels van alle vogels (vijftien eieren gemiddeld in Noordwest-Europa). Als een eerste legsel verloren gaat – door bijvoorbeeld predatie of maaien – wordt vaak een tweede poging gedaan, met minder eieren. De eerste legsels komen uit vanaf midden juni en tweede legsels kunnen tot begin augustus uitkomen. De kuikens zijn nestvlieders, de oudervogels verlaten met hun kuikens vaak al enkele uren na het uitkomen het nest, op zoek naar geschikte habitat waar voedsel voor de jongen te vinden is.

Kuikens zoeken hun voedsel in hoge, maar vrij open, ijle vegetaties. Gedurende de eerste twee weken van hun leven eten ze bijna uitsluitend insecten en hun larven. Daarna verschuift hun dieet geleidelijk en eten ze ook onkruidzaden, graankorrels en het jonge bladgroen van grassen, granen en kruiden. Na ongeveer 10 à 15 dagen zijn de kuikens in staat om te vluchten en weg te vliegen bij predatie.

In de herfst en de winter blijft de familiegroep bij elkaar als een zogenaamde ‘klucht’; soms sluiten andere volwassen patrijzen zich daarbij aan. In het volgende vroege voorjaar vormen de jonge vogels paartjes met vogels uit andere kluchten en start een nieuw broedseizoen. Kenmerkend daarbij is ook hun territoriale gedrag. Paartjes patrijzen blijven het hele jaar bij elkaar.

Patrijzen zijn vooral in de ochtend- en avondschemering actief. Overdag zoeken ze in de begroeiing dekking tegen roofvogels. Overnachten doen ze in open veld om grondpredatoren (zoals de vos) te ontlopen. De patrijs is een uitstekende loper, vliegen doen ze enkel in uiterste nood via een korte, lage vlucht.

Patrijzenkuiken © David Chapman

Hoe gaat het met de patrijs?

De patrijzenpopulatie gaat er de laatste jaren sterk op achteruit in Europa, en ook in Vlaanderen is de patrijs een kwetsbare soort. Recente ABV-gegevens (Algemene Broedvogels Vlaanderen – tellingen die gecoördineerd worden door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)) wijzen op een achteruitgang van 56% tussen 2007 en 2018, nadat de soort ook reeds in voorafgaande decennia een sterke afname kende. Ook op Europees niveau gaat de patrijs zeer sterk achteruit, zoals blijkt uit een afname van maar liefst 93% sinds 1980. In hoofdzaak is deze achteruitgang te wijzen aan een verlies van kwaliteitsvol habitat door schaalvergroting en intensivering van de landbouw. Daarnaast spelen ook predatie, niet-duurzame jacht, ruimtelijke versnippering, weersomstandigheden … een rol.

Fig.2: Trend van de Patrijs (index) in Vlaanderen tijdens de periode 2007-2018 (Uit: Vermeersch et al., 2020).

Wat doet Boerennatuur Vlaanderen?

Akkervogels zijn een belangrijk thema binnen onze werking. Samen met landbouwers en andere plattelandsactoren proberen we te zorgen voor een effectiever agrarisch natuurbeheer, dat bijvoorbeeld naar patrijzen toe meer resultaat oplevert. Zo zijn we bijvoorbeeld partner in het Europese Interreg North Sea Region project PARTRIDGE waarin we samen met tal van organisaties en landbouwers streven naar een verhoging van de biodiversiteit in 10 demogebieden van elk ongeveer 500 ha groot en dit via experimentele en reguliere beheermaatregelen.

Luchtfoto van een experimentele bloemenblok, ingedeeld in kleinere blokken, in het PARTRIDGE demogebied in Boekhoute, Oost-Vlaanderen. © Boerennatuur Vlaanderen

Meer weten?

Ga naar de publicatie

Referenties

Jen Brewin, Francis Buner and Julie Ewald, (2020), Boeren met natuur, patrijzenbescherming als leidraad voor herstel van de boerennatuur, The Game &Wildlife Conservation Trust, Fordingbridge (UK), 103 blz.
Vermeersch, G., Devos, K., Driessens G., Everaert J., Feys, S., Herremans M., Onkelinx T., Stienen E.W.M. & T’Jollyn F. (2020). Broedvogels in Vlaanderen 2013-2018. Recente status en trends van in Vlaanderen broedende vogelsoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek 2020 (1), Brussel, 228 p.
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/patrijs?gclid=EAIaIQobChMI09Sey97F7AIVh_dRCh0sOQffEAAYASAAEgLjj_D_BwE
https://www.ecopedia.be/dieren/patrijs